ග්‍රාහක නැත්නම් Asteroid කියන වචනෙ අපට අහල පුරුදු වචනයක්. කාලෙන් කාලෙට පුවත් මවන වචනයක් වෙන මේ ග්‍රාහක කියන්නෙ මොනවද කියල ඇත්තටම දැනගෙන හිටියද ?
අදත් පුරුදු විදියට සෞරග්‍රහමණ්ඩයෙ වගේම විසිරිලා තියෙන මේ විශ්වය පුරා ඇති රහස් එකිනෙක ගලපන ගමන් එන්න අපි කියවමු තරු අහස සිංහලෙන්.
ග්‍රාහක යනු සූර්යයා වටා පරිභ්‍රමණය වන සාපේක්ශව කුඩා පාෂාණමය වස්තූන්. ග්‍රාහක ග්රහලෝක මෙන් සූර්යයා වටා පරිභ්‍රමණය වුවද ඒවා ග්රහලෝකවලට වඩා ඉතා කුඩාය.
අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ ග්රහක විශාල ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. ඔවුන්ගෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් තිබෙන්නේ අඟහරු සහ බ්‍රහස්පතිගේ කක්ෂ අතර ප්‍රධාන ග්රහක තීරයේ. මේ නිසාම අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ බොහෝ ග්රහක සොයා ගත හැක්කේ අඟහරු සහ බ්‍රහස්පති අතර ග්රහක තීරයේ ය.
ග්රහක වෙනත් තැන් වලද තිබෙනවා. නිදසුනක් වශයෙන්, සමහර ග්රහක ග්‍රහලෝකවල කක්ෂීය මාර්ගයේ පවා දක්නට ලැබෙනවා. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ග්‍රහකය සහ ග්‍රහලෝකය සූර්යයා වටා ආසන්න මාර්ගයේ ගමන් කරනව කියලා. පෘථිවියට සහ තවත් ග්රහලෝක කිහිපයකට මෙවැනි ග්රහක තිබෙනවා.
ග්රහක පැමිණියේ කොහෙන්ද?
අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය සෑදීමෙන් ශේශ වූ ද්‍රව්‍ය වලින් කොටසක් ග්රහක බවට පත් වුනා කියල තමයි දැනට තාරකා විද්‍යාඥයින් අනුමාන කරන්නේ. අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය ආරම්භ වූයේ මීට වසර බිලියන 4.6 කට පමණ පෙර විශාල වායු හා දූවිලි වලාකුළකින්. මෙය සිදු වූ විට, බොහෝ ද්‍රව්‍ය වලාකුළු මැදට වැටී සූර්යයා හැදිලා තියෙනවා. වලාකුළේ ඝනීභවනය වන දූවිලි සමහරක් ග්රහලෝක බවට පත් වුනා. ග්රහක තීරයේ ඇති වස්තූන් ග්රහලෝකවලට සම්බන්ධ වීමට කිසිදා අවස්ථාවක් නොලැබුණා වෙන්න පුළුවන්. එහෙමනම් ඒවා බොහෝ කලකට පෙර ග්රහලෝක ඇති වූ කාලයේ ඉතිරි වූ ඒවා.
නැත්නම්, කාළෙකට කලින් ග්‍රාලෝකයක්ව තිබිල කුමක් හෝ ඝට්ඨණයකින් පස්සෙ මේ ග්‍රාහක තීරුව නිර්මාණය වුනා කියලත් තව මතයක් තියෙනවා.
සියලුම ග්රහක සමානද?
කොහෙත්ම නැහැ! සූර්යයාගේ සිට විවිධ දුරින් විවිධ ස්ථානවල ග්රහක සෑදී ඇති නිසා කිසි විටෙක ග්රහක දෙකක් සමාන වෙන්නෙ නැහැ. ඒවා වෙනස් වන ක්‍රම කිහිපයක් මේ විදියට පෙන්වන්න පුළුවන්.
- ග්රහක ග්රහලෝක මෙන් ගෝලාකාර වෙන්නෙ නැහැ. ඒවට අක්‍රමවත් හැඩයන් තමයි තියෙන්නෙ.
- සමහර ග්‍රහකවල විශ්කම්භය සැතපුම් සිය ගණනක් වන නමුත් තවත් බොහෝ ග්රහක ගල් කැට තරම් කුඩා වෙනවා.
- බොහෝ ග්රහක විවිධ වර්ගයේ පාෂාණවලින් සෑදී අතර සමහර ඒවායේ නිකල් සහ යකඩ වැනි මැටි හෝ ලෝහ තිබෙනවා.
ග්රහක වලින් අපට ඉගෙන ගත හැක්කේ කුමක්ද?
අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ අනෙකුත් වස්තූන් හා සමගාමීව හා සමකාලීනව ග්රහක සෑදී ඇති බැවින්, මෙම අභ්‍යවකාශ පාෂාණ මගින් විද්‍යාඥයින්ට ග්රහලෝක සහ සූර්යයාගේ ඉතිහාසය පිළිබඳ බොහෝ තොරතුරු ලබා ගන්නට පුළුවන්. අපේ වායුගෝලය හරහා පැමිණ පෘථිවි පෘෂ්ඨයට පතිත වූ කුඩා ග්රහක කොටස්, නැත්නම් උල්කාපාත අධ්‍යයනය කිරීමෙන් විද්‍යාඥයින්ට ග්රහක ගැන ඉගෙන ගන්නට හැකියාවක් තියෙනවා :
නාසා අභ්‍යවකාශ මෙහෙයුම් කිහිපයක් ද ග්රහක හරහා පියාසර කර නිරීක්ෂණය කර තිබෙනවා. NEAR Shoemaker අභ්‍යවකාශ යානය 2001 දී පෘථිවිය අසල ඇති Eros නම් ග්රහකයක් මතට ගොඩ බැස්සා. ඉන්පසුව, Dawn අභ්‍යවකාශ යානය 2011 වසරේදී බ්‍රහස්පති සහ අඟහරු අතර ඇති ග්රහක තීරය වෙත ගමන් කළා. අනතුරුව එය යෝධ ග්රහක Vesta සහ Ceres වාමන ග්‍රහලෝකය වටා කක්ෂගත කර අධ්‍යයනය කළා.
2016 දී NASA ආයතනය OSIRIS-REx අභ්‍යවකාශ යානය දියත් කළේ පෘථිවිය අසල benuu නම් ග්රහකයක් අධ්‍යයනය කිරීම සඳහා. වසර කිහිපයක් බෙනූ අධ්‍යයනය කිරීමෙන් පසුව, OSIRIS-REx ග්‍රහකයේ මතුපිටින් දූවිලි හා පාෂාණ සාම්පලයක් ලබා ගත්තා. මේ පිළිබඳව අපි ඔබට වාර්ථා ගෙනවිත් තියෙනවා. Pasuwa OSIRIS-REx එහි නියැදි අඩxගු බඳුන 2023 සැප්තැම්බර් මාසයේදී Utah කාන්තාරයට ගොඩ බැස්සා. මේ වන විට විද්‍යාඥයින් විසින් එය අධ්‍යයනය කර ග්රහලෝක සෑදී ජීවය ආරම්භ වූ ආකාරය පිළිබඳ ඉඟි සෙවීම සඳහා බෙනූ ග්‍රාහකයේ දූවිලි හා පාෂාණ පරීක්ෂා කරමින් සිටිනවා. OSIRIS-REx නියැදි විශ්ලේෂණ කණ්ඩායම විසින් අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය සෑදූ මුල් අමුද්‍රව්‍ය Bennu වල අඩංගු බව සොයා ගත්තා. ග්‍රහකය දූවිලි, කාබන් සහ නයිට්‍රජන් මෙන්ම කාබනික සංයෝගවලින් පොහොසත් වන අතර ඒ සියල්ල අප දන්නා පරිදි ජීවයට අත්‍යවශ්‍ය සංරචක වනවා.
ග්රහකයක් කවදා හෝ පෘථිවියේ ගැටේවිද?
ග්‍රාහක මගින්, සොයාගෙන ඇති තරමට සහ දන්නා තරමින් බලපෑම් තර්ජන නැති තරම්. නමුත් කුඩා උල්කාපාත පෘථිවි වායුගෝලයේ ගැටී සෑම විටම දැවී යනවා ඔබ දැක ඇති.
ග්රහකයක් පෘථිවියේ ගැටීමේ සම්භාවිතාව පිළිබඳ ගැටළුව විද්‍යාඥයන් අතර සැලකිය යුතු උනන්දුවක් සහ සැලකිල්ලක් දක්වන මාතෘකාවකි. අතීතයේ දී පෘථිවියට ග්රහක ගැටී ඇති අතර, අනාගතයේදී එය නැවත සිදුවනු ඇතැයිද ඇතැයි අපේක්ෂා කරනවා. නමුත්, ඕනෑම වසරක ව්‍යසනකාරී බලපෑමක් ඇතිවීමේ සම්භාවිතාව සාපේක්ෂව අඩු ය.
අපි දන්නා දේ:
අතීත බලපෑම්:
පෘථිවියට ග්රහක බලපෑම් පිළිබඳ ඉතිහාසයක් තිබෙනවා, වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වන්නේ වසර මිලියන 66 කට පමණ පෙර ඩයිනෝසෝරයන් වඳ වී යාමට දායක වූ ග්‍රාහකයයි. කුඩා ග්රහක සහ උල්කාපාත නිතර පෘථිවි වායුගෝලයට ඇතුළු වන නමුත් බොහෝ ඒවා මතුපිටට පැමිණීමට පෙර දැවී යනවා.
අධීක්‍ෂණය සහ පුරෝකථනය: නාසා ආයතනය සහ ලොව පුරා සිටින අනෙකුත් අභ්‍යවකාශ ඒජන්සි, පෘථිවි ආසන්න වස්තූන් (Near Earth Object’s – NEO’s) නම් ව්‍යාපෘථියක් හරහා පෘථිවි කක්ෂයේ සිට සැතපුම් මිලියන 30ක් ඇතුළතට එන ග්රහක සහ වල්ගාතරු ඇතුළත් පෘථිවි ආසන්න වස්තූන් ක්‍රියාකාරීව නිරීක්ෂණය කරනවා. දියුණු තාක්ෂණය විද්‍යාඥයින්ට යම් ගැටුමක බලපෑම, වසර ගණනාවකට පෙර පුරෝකථනය කිරීමට ඉඩ සලසනවා. මේ වන විට, දන්නා කිසිදු ග්රහකයක් ඉදිරි දශක කිහිපය තුළ පෘථිවියට සැලකිය යුතු තර්ජනයක් එල්ල කරන්නෙ නැහැ කියල තමයි, ඒ ආයතන වල අධ්‍යයනයන් වලින් පෙනී යන්නේ.
අවදානම් අවම කිරීම: ග්රහකයක් පෘථිවිය හා ගැටීමේ මාර්ගයක සිටින බව අනාවරණය වුවහොත් ඒවා අපසරනය කිරීමට නැත්නම් ඒවායෙ මාර්ගය වෙනස් කිරීමට හෝ විනාශ කිරීමට දැනට එම ආයතන විසින් උපාය මාර්ග සංවර්ධනය කිරීමට උත්සාහ කරමින් සිටිනවා. උදාහරණයක් ලෙස DART mission (Double Asteroid Redirection Test) මෙහෙයුම, ග්‍රාහකයක ගමන් පථය වෙනස් කිරීම සඳහා අභ්‍යවකාශ යානයක් ග්‍රහකයට කඩා වැටීමට සැලැස්වීම, ග්රහක අපගමනය කිරීමේ තාක්ෂණය පරීක්ෂා කිරීමේ පළමු මෙහෙයුම වුනා.
සම්භාවිතාව: විශාල ග්රහකයක් පෘථිවියේ ගැටීමේ සම්භාවිතාව අතිශයින් අඩු වනවා. කෙසේ වෙතත්, සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයේ ග්රහකයක් ගැටුනහොත්, එහි ප්‍රතිවිපාක ව්‍යසනකාරී විය හැකි අතර, ඒ නිසා නිරීක්ෂණය සහ සූදානම ඉතා වැදගත් වෙනවා.
සාරාංශයක් ලෙස, අනාගතයේ දී ග්රහකයක් පෘථිවියේ ගැටීමට ඇති ඉඩ කඩ ඉතා අඩු වන අතර, එවැනි සිදුවීමක බලපෑම් වැළැක්වීමට හෝ අවම කිරීමට අඛණ්ඩ උත්සාහයන් මේ වන විටත් ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතිනවා.
පරිමාණය. තාක්‍ෂණික හා සදාචාරාත්මක අභියෝග අතිමහත් වුවද, හැකියාවන්ද එසේමය. මනුෂ්‍යත්වයට එම අවස්ථාවට නැඟී සිටිය හැකි නම්, අපට යම් දිනක තනි ග්රහලෝක පමණක් නොව සමස්ත තරු පද්ධතියම වාසයට සුදුසු පරිදි පරිවර්තනය කර,ජීවයෙන් සමෘද්ධිමත් වන මන්දාකිණියක් නිර්මාණය කළ හැකි වනවා ඇති.
